"Kapani" _ Restoration of a small retail store in the historical Vlali Bazaars of Thessaloniki
"Καπάνι" _ Αποκατάσταση μικρού καταστήματος στην ιστορική αγορά Βλάλη της Θεσσαλονίκης
_Architectural design:
Polymenides Michael, Architect Engineer
Apostolinas Apostolos, Architect Engineer
_Structural Design:
Athanasios Batsis, Civil Engineer
_HVAC design:
Margaris John, Production and Management Engineer
_Survay:
Konstantinidis I. Demetrios, Topographer Engineer
_Status: Private commission, under construction
The Vlali Market, or "Kapani", is the open-air bazaar that was designed by the architect and urban planner Ernest Embrar after the devastating fire of 1917 in the centre of Thessaloniki. Situated west of the main axis of Aristotle Street between Ermou and Egnatia streets, the area was divided into 516 small plots that were sold to interested buyers in 1923. Their obligation was to construct standardized commercial spaces in their properties within the following year, in accordance with design guidelines issued by the "Thessaloniki Planning Committee". The architectural design they envisionned aimed at a morphologically unified uban fabric where the adjacent 3 storied small shops featured a basement storage space, a ground-floor shop with a semi-open arcade with continuous arches, and a mezzanine above the ground floor. The resulting continuous facade of shops features distinctive small double openings separated by a false lintel, at mezzanine level, which combined with the arches of the ground floor and partial decorative reliefs constitute a modest neo-Byzantine decorated complex. The enduring existence of the public market, even from the Ottoman era, its significance in the city’s commercial life, as well as the uniformity of its buildings, led the Greek government to protect the market listing it as an area of historic and architectural significance.
The existing building we were called to intervene on, had been modified during its continuous use since it was erected in 1924 and had sustained significant damage due to poor maintenance, misguided interventions as well as the great earthquake of 1978. The building was in such a state of deterioration that it was deemed unuseable and in need of immediate restoration. The small shop was constructed entirely of load-bearing masonry (stonework in the basement and brick masonry on the upper levels) with intermittent beams. The floor slabs were constructed with IPE steel beams and lightly reinforced concrete slabs according to the construction methods of the time. The ground floor slab is in borderline condition, the last tenant shoring it up it with unsafe scaffolding, while the top floor had been intentionally demolished following the damage it sustained during the 1978 earthquake.
The contemporary requirements for a commercial space, current building regulations, original building methods and materials, as well as the State’s listed monument status, called for a particularly careful approach to the building’s restoration. Our design purpose was to restore the original building elevation, thus re-establishing the morphological continuity of the historical façade and portico. At the same time, however, modern construction must comply with safety and hygiene regulations, meeting the needs of the upcoming commercial use that it is going to rehouse.
The continuous structural system of the bazaar resulted in partition walls shared with adjacent properties, and therefore the margin for intervention was actually very limited. In the small shop, we maintained as much original structural material as possible by reconstructing a new load-bearing core within and restoring the existing walls to their original form on the outside. The stone foundations of the basement were reinforced with shotcrete while a new general foundation slab was constructed. Above this sturdy new foundation, a new load-bearing structure was erected from steel frames and composite slabs, recreating the levels of the ground floor, the attic, and the roof. The new load-bearing structure maintains its independence while special construction details ensure the frame function of the existing structural elements so that no damage is caused to the neighboring properties. With careful interventions to strengthen the brickwork of the ground floor and the use of modern light materials on the floor surface, the loads are limited and the building has its original structure re-established on three levels. All necessary infrastructure for the future commercial use spaces are pre-planned (wet spaces, vertical communication and networks), however their final configuration remains to be completed by the end user. Externally, our design study proposes the rehabilitation of all existing final surfaces and the reconstruction of all decorative elements, as specified in the original study.
_Αρχιτεκτονική μελέτη:
Πολυμενίδης Μιχαήλ, Αρχιτέκτων Μηχανικός
Αποστολίνας Απόστολος, Αρχιτέκτων Μηχανικός
_Στατική Μελέτη:
Μπατσής Αθανάσιος, Πολιτικός Μηχανικός
_Η/Μ μελέτες:
Μάργαρης Ιωάννης, Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης
_Τοπογραφική αποτύπωση:
Κωνσταντινίδης Ι. Δημήτριος, Τοπογράφος Μηχανικός
_Στοιχεία: Ιδιωτική ανάθεση, υπό κατασκευή
Η αγορά Βλάλη, ή αλλιώς "Καπάνι", είναι η ανοιχτή αγορά μικροεμπορίου (Bazars) που προέβλεψε το σχέδιο του αρχιτέκτονα - πολεοδόμου Ερνέστ Εμπράρ μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1917 στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, δυτικά του κεντρικού άξονα της οδού Αριστοτέλους και ενδιάμεσα των οδών Ερμού και Εγνατίας. Η έκταση κατακερματισμένη σε μικρές ιδιοκτησίες - οικόπεδα (συνολικά 516) εκποιείται το 1923 στους ενδιαφερόμενους αγοραστές με την υποχρέωση εντός ενός έτους να ανεγείρουν εντός των ιδιοκτησιών τους τυποποιημένους εμπορικούς χώρους σύμφωνα με πρότυπες μελέτες οι οποίες συντάχθηκαν από την "Επιτροπή Σχεδίου Θεσσαλονίκης". Ο προβλεπόμενος αρχιτεκτονικός σχεδιασμός των μελετών αυτών στοχεύει σε μία ενιαία μορφολογικά εικόνα όπου τα επάλληλα μικρά καταστήματα εξελίσσονται σε τρία επίπεδα, με υπόγειο χώρο αποθήκευσης, ισόγειο κατάστημα με ημιυπαίθρια στοά με συνεχείς καμάρες και χώρο παταριού άνωθεν του ισογείου. Η συνεχής όψη των καταστημάτων χαρακτηρίζεται από τα μικρά δίλοβα ανοίγματα, διαχωρισμένα με ψευδοκίωνα, στο επίπεδο του παταριού που σε συνδυασμό με τις καμάρες του ισογείου και επιμέρους διακοσμητικά "τραβηχτά" συνθέτουν έναν λιτό νεοβυζαντινό διάκοσμο. Η διαχρονική ύπαρξη της δημόσιας χρήσης της αγοράς, από την εποχή της τουρκοκρατίας ακόμα, η σημασία της στην εμπορική ζωή της πόλης καθώς και η ομοιογένεια στην μορφολογική επίλυση των κτιρίων, οδηγεί στην αναγνώριση της ως ιστορικού τόπου με υπουργική απόφαση το 1987 (ΦΕΚ Β 154/87).
Το υφιστάμενο υπό μελέτη κτίσμα, αλλοιωμένο λόγω της συνεχούς του χρήσης από το 1924 που ανεγέρθη και με σημαντικές φθορές που οφείλονται τόσο στην κακή συντήρηση, τις άστοχες επεμβάσεις και στον μεγάλο σεισμό του '78, κρίνεται πλέον μη λειτουργικό και χρήζει άμεσης αποκατάστασης. Το μικρό κατάστημα είναι κατασκευασμένο στο σύνολο του από φέρουσα τοιχοποιία (λιθοδομή στο υπόγειο και οπτοπλινθοδομή στα άνωθεν επίπεδα) και σημειακούς πεσσούς, ενώ οι πλάκες των επιπέδων είναι σύμμικτες από μεταλλικούς δοκούς IPE και πλήρωση με ελαφρά οπλισμένο σκυρόδεμα σύμφωνα με τις κατασκευαστικές μεθόδους της εποχής. Η πλάκα του ισογείου βρίσκεται πλέον σε οριακή κατάσταση με τον τελευταίο ενοικιαστή να την έχει στηρίξει πρόχειρα με ικριώματα ενώ ο όροφος είχε καθαιρεθεί ελεγχόμενα έπειτα από τις φθορές που υπέστη το κτίριο με τον μεγάλο σεισμό.
Οι σύγχρονες ανάγκες χρήσης του χώρου, οι ισχύοντες κανονισμοί δόμησης, οι μέθοδοι και τα υλικά δόμησης του αρχικού κτιρίου καθώς και το γεγονός της αναγνώρισης του ιστορικού συνόλου απαιτούν από την μελέτη αποκατάστασης έναν ιδιαίτερα προσεκτικό τρόπο επέμβασης. Σκοπός της μελέτης είναι η επαναφορά της αρχικής εικόνας του κτιρίου εξωτερικά και η αποκατάσταση της μορφολογικής συνέχειας του ιστορικού συνόλου της στοάς. Την ίδια όμως στιγμή η σύγχρονη κατασκευή οφείλει να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγιεινή των χρηστών και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της προσεχούς εμπορικής χρήσης που πρόκειται να επαναστεγάσει.
Το συνεχές δομικό σύστημα δημιούργησε μεσοτοιχίες με τις όμορες ιδιοκτησίες και ως εκ τούτου το περιθώριο επέμβασης είναι πολύ περιορισμένο. Στο μικρό κατάστημα επιχειρούμε να διατηρήσουμε όσο περισσότερο δομικό υλικό μπορούμε επανακατασκευάζοντας ένα νέο στατικό πυρήνα στο εσωτερικό του και συνεχίζοντας τις υφιστάμενες τοιχοποιίες επαναφέροντας την αρχική μορφή. Οι λιθοδομές του υπογείου ενισχύονται με εκτοξευόμενο σκυρόδεμα ενώ κατασκευάζεται νέα πλάκα θεμελίωσης γενικής κυτόστρωσης. Πάνω από αυτή την στιβαρή πλέον υπόβαση ανεγείρεται νέος φέρων οργανισμός από μεταλλικούς φορείς και σύμμικτες πλάκες, δημιουργώντας τα επίπεδα του ισογείου, του παταριού και του κατεστραμμένου δώματος. Ο νέος στατικός φορέας διατηρεί την ανεξαρτησία του ενώ με ειδικές κατασκευαστικές επιλύσεις εξασφαλίζει την πλαισιακή λειτουργία των υφιστάμενων δομικών στοιχείων ώστε να μην προκληθούν βλάβες στις όμορες ιδιοκτησίες. Με προσεκτικές επεμβάσεις ενίσχυσης των πλινθοδομών του ισογείου και χρήση σύγχρονων ελαφρών υλικών στον όροφο περιορίζονται τα φορτία και το κτίριο αποκτά την αρχική του δομή σε τρία επίπεδα. Στους χώρους που δημιουργούνται κατασκευάζονται όλες οι απαραίτητες υποδομές χρήσης του χώρου (υγροί χώροι, κάθετη επικοινωνία και δίκτυα) ωστόσο η οριστική διαμόρφωσή τους παραμένει να ολοκληρωθεί από τον τελικό χρήστη. Εξωτερικά η μελέτη προβλέπει την εξυγίανση όλων των υφιστάμενων τελικών επιφανειών και την επανακατασκευή όλων των διακοσμητικών στοιχείων, όπως αυτά προδιαγράφονταν από την αρχική μελέτη.